आज हनुमान जयन्ती, हनुमानको विशेष पूजाआराधना गरि मनाइँदै

काठमाडौं। आज चैत्र शुक्ल पूर्णिमा, रामदूत हनुमानको जन्मजयन्तीका रूपमा मनाइँदैछ।

सनातन धर्मका अनुयायीहरुले हनुमानको जन्मजयन्ती मनाउदै आएका छन्। आज विशेष पूजा अर्चना गरेर हनुमानको जन्मजयन्ती मनाइन्छ।

चैत्र शुक्ल पूर्णिमाका दिन हनुमानको पूजा आराधना गरेमा बल, बुद्धि र विद्या मिल्ने तथा दुःख र सङ्कटबाट मुक्ति पाइने विश्वास छ।

यसै अवसरमा काठमाडौंको हनुमानढोकास्थित हनुमानको मूर्ति, पशुपतिस्थित हनुमान मन्दिर, गोकर्णेश्वर नगरपालिकामा रहेको पञ्चमुखी हनुमानलगायत देशभरका हनुमान मन्दिरमा पूजा आराधना गरिन्छ। हनुमानढोका दरबारको नासलचोक नजिकै रहेको पञ्चमुखी हनुमान मन्दिरमा भने पुजारीले मात्र पूजा आराधना गर्ने चलन छ।

हनुमानको पूजा आराधना गरेमा रोग व्याधि, बाधा, राजाको भय, प्राकृतिक शक्तिको बाधा, पिचासी शक्ति, भूत, नकारात्मक तत्व, बतास, खोला, आगो, राक्षसी शक्तिको प्रकोप र बेतालबाट पनि मुक्ति पाइन्छ भन्ने मान्यता छ।

मङ्गलबार र शनिबार हनुमानको विशेष आराधना गर्ने गरिएकामा यस वर्ष हनुमान जयन्ती मङ्गलबार नै परेकाले पनि विशेष अवसर मानिएको छ। आज हनुमानको आराधना गर्नु अझ राम्रो हुने मान्यता छ।

रामायण कथामा हनुमान सबैभन्दा लोकप्रिय, दयावान अनि शक्तिशाली पात्रका रूपमा चित्रण गरिएको छ। रामभक्त हनुमानलाई बल र साहसको पर्यायका रूपमा मानिएको छ।

रामायणका कथाहरु, पात्रहरु अनि घटनाक्रममा हनुमान सबैभन्दा लोकप्रीय, दयावान अनि शक्तिशाली पात्रका रुपमा रहेका छन्। हनुमान भन्ने वित्तिकै रामभक्त अनि वलवान भन्ने बुझिन्छ, हनुमानलाई वल र साहसको पर्यायका रुपमा अभिब्यक्त गरेको वाल्मीकी रामायणले हनुमान आँफैले लेखेका हनुमान रामायणको बारेमा खासै जानकारीहरु वयान गर्दैन भने ईतिहास पनि यस विषयमा मौन नै छ।

हनुमान ऐतिहासीक रुपमा अझै उत्खनन र अन्वेषण गर्नपर्ने पात्र हुन भने धार्मीक रुपमा एउटा कोशेढुगां अनि सामाजिक रुपमा मानिसले पुजेका जनावर देवता, हनुमान एउटा बाँदर देवता हुन्।

रामायणको संक्षिप्त कथा

अन्जानेरी पर्वतमा जन्मीएका हनुमानकी आमा अन्जना एउटी अप्सरा हुन जो आफुमाथी परेको श्रापको कारणले पृथ्वीलोकमा वसेकी हुन्। हनुमानका पिता सुमेरु पर्वतका राजा वृहस्पतीका छोरा केशरी हुन् भने आमा अन्जनाको लामो समयसम्म भगवान शिवको आराधना पछी शिव वरदानका रुपमा हनुमान जन्मीएका हुन्।

रामायण अनि अन्य शास्त्रहरुमा विष्णु सँग धेरै जाडिएका भएपनि हनुमान आँफैमा शिवका प्रतिरुप हुन्। अर्कोतर्फ हनुमानलाई वायू पुत्र पनि भनिन्छ। यसरी अन्जनाको आराधनाले प्रशन्न भगवान शिवले अन्जनाको गर्भमा भगवान वायूलाई आफ्नो पुरुष शक्ति अनि उर्जाहरुलाई केन्द्रित गरेर भरिदिन भनेपछी हनुमान गर्भमा आएकाले पनि हनुमानलाई वायू पुत्र या पवन पुत्र भनिन्छ।

बाल्यकालमा अति शक्तिशाली हनुमानले पाकेको आँप भनेर झण्डै सूर्यलाई खाईदिएको प्रसँगले उनको बल अनि सार्मथ्यको वृतान्त दिन्छ। हनुमानका गुरु सूर्य हुन भने सूर्यका पुत्र सुग्रीभ हुन्। आफ्नो गुरुलाई मद्धत गर्ने वचन अनि दायित्व वाट वाँधीएका हनुमान सुग्रीभलाई सहयोग गर्नकालागी रामायणमा सम्मेलीत भएका हुन्।

बाल्यकालमा अत्यन्तै चकचके हनुमानवाट आजित भएर तपस्वीहरुले उनलाई आफ्नै शक्ति भुल्ने र अरुले याद नदिलाउन्जेलसम्म याद नआउने श्राप दिएका थिए।

भगवान रामको वनवासका दौरान हनुमान सँग वहाँको भेट भएको हो र वाँकी रामायणमा हनुमानको कृत्य अनि कर्तब्य हामीमध्ये धेरै जानकारै छौं।

यिनै समुन्द्रलाई एकै फड्कोमा तर्न सक्ने, पुच्छरमा आगो लगाएर लकां जलाउन सक्ने अनि भगवान रामलाई मृत्यूवरणका लागी लिन आएका यमराजलाई नै फिर्ता पठाउने सार्मथ्य राख्ने हनुमानलाई धार्मीक रुपमा मात्र नभईकन मौलीक अनि मानवताको दृष्टिले पनि महत्पूर्ण मानिन्छ।

नेपाल मात्र नभई भारत, बगंलादेश, म्यानमार, थाईल्याण्डमा समेत हनुमानलाई विभिन्न स्वरुपमा पूजिन्छ। थाईयाण्डको राजधानी बैंककको सुवर्णभु्मी विमानस्थलमा त लस्करै हनुमानका दर्जनौ मुर्ती राखीएका छन्। सम्पूर्ण स्वरुपमा हनुमान झै देखिने यी देवतालाई स्थानिय भाषामा अर्कै नामले पुकारा गरिन्छ तर यिनको उपस्थितीले सुरक्षा हुने भएकाले त्यहाँ राखिएको बताईन्छ।

पर्वतलाई नै उठाएर ल्याउन सक्ने हनुमानलाई रावण सँगको यूद्ध पश्चात रामले बिदाई गर्ने क्रममा ईच्छा सोधेका वखत, संसारमा रामको नाम चलिरहुन्जेलसम्म पृथ्वीलोकमै रहीरहने हनुमानको ईच्छा भगवान रामले वरदान दिनुभएको थियो।